08
март
2018
Жәдігерлер сыр шертеді (мұражайға саяхат)
Балтабай Адамбаев атындағы тірек орта мектебі (РО)
Туған өлке тарихы
Тақырыбы: Жәдігерлер сыр шертеді
(мұражайға саяхат)
Пән мұғалімі : Т.Шойынбаев
Саудакент ауылы
Сарысу аудандық музейі
Сарысу аудандық Төкен Мақашев атындағы тарихи-өлкетану музейі Саудакент ауылында орналасқан. Бұл музей 1978 жылы Сарысу ауданының құрылғанына 50 жыл толуы қарсаңында ашылған болатын.
Музей мекемесі алғашында атқару комитетінің ең алғаш үйінде ашылып, құрылған болатын.Шағын бөлмеге тарихи жәдігерлер орналастырылды.
Музейдің алғашқы директоры еңбек ардагері, көп жылдар бойы басшылық қызметтерде болған, ауданды құрушылардың бірі Кариев Болатбек деген атамыз болды. Одан кейін аудандық газет саласында қызмет атқарған, аудан тарихын көп зерттеген , пенсияға шыққан Төкен Мақашев ағамыз музейге басшылық жасады. Ол кісінің өзі басшы болып, ауданның түкпір-түкпірін аралап, құнды заттарды жинастырды. 1989 жылы аудандық музей қазіргі екі қабатты ғимаратқа көшіріліп, «Қазмузей» рестоврация мекемесінің күшімен қайта жабдықталды.
1991 жылы аудандық музейге Райымқұл Рахымжанов басшылыққа келді. Сол жылдары еліміз жаңадан ғана тәуелсіздігін алып, қиындықты бастан кешірді. Осы жылдары елімізде көптеген мекеме орындары жабылып, қызметтерін тоқтатқан кез болатын. Музей де осындай қиындыққа тап болды. Міне, Райымқұл Рахымжанов осындай кезеңдерде аудан музейін және қолда бар тарихи жәдігерлерді сақтап қалды.
1992 жылы 20 қыркүйекте аудан әкімі Әбдіманап Көпбергеновтің шешімімен аудандық тарихи-өлкетану музейіне партия және аудандық газет саласында көп жылдар бойы еңбек еткен Төкен Мақашевтің есімі берілді.
2002-2010 жылдары аралығында музейге ауданымызда көп жылдар бойы еңбек еткен «Сарысу ауданының құрметті азаматы» атанған Әбиірбек Ахметбеков басшылық жасады.
2010-2017 жылдары аудандық музейге Тимур Сандықбаев басшылық жасады. Осы кездері музейдегі тарихи жәдігерлердің саны артып, көптеген жұмыстар жүргізілді.
Бүгінгі күні Сарысу аудандық Төкен Мақашев атындағы тарихи-өлкетану музейінде 5000 мыңға жуық жәдігерлер және басқада тарихи мәні бар көптеген жәдігерлер жинақталған. Аудандық музей мекемесінде 7 зал бар. Олар «Көне дәуір зал», «Қобызшы Ықылас Дүкенұлына арналған залы», «Табиғат», «Ұлы Отан соғысы және одан кейінгі кезең», «Мәдени ағарту және өнер» залдары. Бұл залдар түрлі тарихи жәдігерлер орналастырылып, жаңартылып жабдықталған. Осы аталған залдар халыққа үздіксіз қызмет көрсетуде. Жыл сайын музей жаңа жәдігерлермен толықтырылуда. Аудандық музей ауданымыздың өткен тарихын кейінгі ұрпаққа таныстырып, құнды тарихи мәліметтер береді.
8-сынып. Туған өлке тарихы
Сабақтың тақырыбы: Жәдігерлер сыр шертеді (музейге саяхат)
Сабақтың мақсаты:
• Тарихи жәдігерлер дегеніміз не, оның түрлері ,олардың тарих ғылымын терең меңгерудегі маңызы туралы білім беру және тарихи деректердің ерекшелігі мен айырмашылығын, ұқсастығын айырып таба білу сияқты ойлау қабілетін дамыту.Туған жерге деген сүйіспеншіліктерін арттыру.
Сабақтың түрі: саяхат
Пән аралық байланыс: география, әдебиет, бейнелеу.
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылардың зейінін негізгі тақырыпқа аудару
ІІ.Сабаққа дайындық кезеңі.
Оқушының ынталарын арттыру мақсатында сұрақтар береміз. Ол үшін:
1.Музей қандай мағын білдіреді?
2.Тарихи жәдігерлер дегеніміз не??
3.Заттай деректерге нелер жатады? – деген сұрақтарды қоямын.
Тарихи жәдігерлер не үшін қажет деген сұрақтар бойынша оқушылардың өз ойларын айтқызып,білгендерін өзге оқушыларменбөлісу қажет. Білетіндерін «тарихи тілмен» сөйлеуге бейімдеу. Тағы айта кететін маңызды мәселе – тарихи жәдігерлердің құнды мәлімет беретіндігін түсіндіру. Көненің көзі саналатын тарихи деректердің болашақ ұрпақ үшін қажетілігін, туған өлкенің тарихын біліп, құрметтей білуге және оқушыларды жауаптылыққа үйретеді.
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.Тарихи дерек көздері .
2. Жазбаша деректер
3. Археологиялық деректер.
Сарысу аудандық Төкен Мақашев атындағы тарихи-өлкетану музейінде 5000 мыңға жуық жәдігерлер және басқада тарихи мәні бар көптеген жәдігерлер жинақталған. Аудандық музей мекемесінде 7 зал бар. Олар «Көне дәуір зал», «Қобызшы Ықылас Дүкенұлына арналған залы», «Табиғат », «Ұлы Отан соғысы және одан кейінгі кезең», «Мәдени ағарту және өнер» залдары. Бұл залдар түрлі тарихи жәдігерлер орналастырылып, жаңартылып жабдықталған. Осы аталған залдар халыққа үздіксіз қызмет көрсетуде.
Бүгіннен бастап бұл «Тарихи жәдігерлер»тақырыбы бойынша, «Көне дәуір» залы деп аталатын бөлімде саяхатымызды бастаймыз. Есімізге «Тарихтың қайнар көзі-деректер» деген нақылды бағыт етіп аламыз. Залдың ішіне орналастырылған әрбір көрнектіліктерге оқушының назарын аударту. Қабырғаға ілінген суреттер,қойылған жәдігерлер бойынша оқушыларға «сендер қабырғада ненің суреттерін көріп отырсыңдар, мына жәдігерлер қандай сыр шертеді?» деген сияқты сұрақтар қойып, көрнекіліктерді түсіндіремін.
Археология терминін б.з.б. 4 ғасырда алғаш рет көне замандарды зерттейтін ғылым ретінде қолдана бастаған ғалым Платон болды. Алайда, нағыз археологиялық зерттеулер тек ХІV-ХV ғасырларда Қайта өрлеу дәуірінде ғана жүргізіле бастаған. Еуропалық ғалымдар ол кезеңде көбінесе грек және рим мәдениеті мен өнеріне, яғни антика дәуіріне қатысты ескерткіштерді зерттеді. Қазіргі Қазақстандық археология ғылымының даму тарихы және оның болашағы мен негізін салушы белгілі тарихшы-археологтар Әлкей Марғұлан, Кемал Ақышев, Мир Қадырбаевтың еңбек жолдарының қызықты кезеңдерінен қосымша деректер келтіремін.
Өткен сабақтар нәтижесінде оқушыларда археология туралы түсініктері болғандықтан, оған кеп тоқтала қоймай, оқушылардың назарын тақтадағы археологиялық ескерткіштерге аударады немесе мүмкіндік болса, археологиялық, этнографиялық экспедициялар жұмысы туралы мәліметтер алды. Оқушылардың назарын әсіресе археологиялық және этнографиялық деректер жинаудың ерекшелігін анықтауға аударады. Этнология мен этнографияның айырмашылығын, тарихты білу үшін әр елдің негізгі қасиеттерін зерделеу қажеттілігін түсіндіремін.
Оқушыларға тас дәуіріне жататын Шабақты тұрағы, жаңа тас ғасырында адам баласы мекендеген бестоғай үңгірі туралы мәлімет бердім. Отанымыздың тарихы бүгінгі күнге дейін негізінен заттай және жазбаша түрде басқа тілдегі деректер арқылы жазылып келгенін, атадан-балаға мұра болып жетіп отырған ауызша тарих айту дәстүрінің болғанына тоқталу. Тарихты түсіну үшін жәдігерлердің тарихын ұғыну керектігін айтамын.
Мұражайдың екінші қабатында орналасқан ҰОС бұрышы мен ерен еңбек еткен тұлғаларға қатысты материалдар өте қызықты. Соғыс кезінде тылдағы апаларымыз бен аталарымыз дайындаған киім-кешекте, соғыстан аман оралған жауынгерлер естілікке ала келген жауынгердің ыдысы,құтысы, оқтардың түрлері сақталған.
Келесі кезекте саяхатымызды «Қобызшы Ықылас Дүкенұлына арналған залы», «Табиғат», «Ұлы Отан соғысы және одан кейінгі кезең», «Мәдени ағарту және өнер» залына тоқталдық. Мәдениет залында қазақ халқының материалдық мәдениет үлгілерімен танысып, көзбен көріді. Оқушыларды мұрағаттармен, тарихи жәдігерлермен музейдің тарихшы-өлкетанушы маман таныстырды.
ҮІ. Қорытындылау.
Тарих ғылымы осындай дерек көздерінің арқасында ғана ақиқат болатынын айтып, бұл ғылым салаларында қызмет ететін адамдардың еңбегінің ауыр екенін, соған қарамастан олар адамзат үшін тер төгіп, қызмет етіп жүргендерін баса айтады.
Ү.Бекіту:
Музейден алған әсерлерін білу үшін, оқушылардың бір-біріне сұрақ беріп, жауаптарын тыңдаймыз.
ҮІ.Үйге тапсырма: Оқу, түсінік айту. Музейге саяхат бойынша әр оқушыға ойтолғау жазып келу тапсырылады. Жәдігерлердің суретін салу.
«Тарихи жәдігерлер» деген кесте толтыру
Тарихи жәдігерлер
Ауызша Жазбаша Археологиялық Этнографиялық
Туған өлке тарихы
Тақырыбы: Жәдігерлер сыр шертеді
(мұражайға саяхат)
Пән мұғалімі : Т.Шойынбаев
Саудакент ауылы
Сарысу аудандық музейі
Сарысу аудандық Төкен Мақашев атындағы тарихи-өлкетану музейі Саудакент ауылында орналасқан. Бұл музей 1978 жылы Сарысу ауданының құрылғанына 50 жыл толуы қарсаңында ашылған болатын.
Музей мекемесі алғашында атқару комитетінің ең алғаш үйінде ашылып, құрылған болатын.Шағын бөлмеге тарихи жәдігерлер орналастырылды.
Музейдің алғашқы директоры еңбек ардагері, көп жылдар бойы басшылық қызметтерде болған, ауданды құрушылардың бірі Кариев Болатбек деген атамыз болды. Одан кейін аудандық газет саласында қызмет атқарған, аудан тарихын көп зерттеген , пенсияға шыққан Төкен Мақашев ағамыз музейге басшылық жасады. Ол кісінің өзі басшы болып, ауданның түкпір-түкпірін аралап, құнды заттарды жинастырды. 1989 жылы аудандық музей қазіргі екі қабатты ғимаратқа көшіріліп, «Қазмузей» рестоврация мекемесінің күшімен қайта жабдықталды.
1991 жылы аудандық музейге Райымқұл Рахымжанов басшылыққа келді. Сол жылдары еліміз жаңадан ғана тәуелсіздігін алып, қиындықты бастан кешірді. Осы жылдары елімізде көптеген мекеме орындары жабылып, қызметтерін тоқтатқан кез болатын. Музей де осындай қиындыққа тап болды. Міне, Райымқұл Рахымжанов осындай кезеңдерде аудан музейін және қолда бар тарихи жәдігерлерді сақтап қалды.
1992 жылы 20 қыркүйекте аудан әкімі Әбдіманап Көпбергеновтің шешімімен аудандық тарихи-өлкетану музейіне партия және аудандық газет саласында көп жылдар бойы еңбек еткен Төкен Мақашевтің есімі берілді.
2002-2010 жылдары аралығында музейге ауданымызда көп жылдар бойы еңбек еткен «Сарысу ауданының құрметті азаматы» атанған Әбиірбек Ахметбеков басшылық жасады.
2010-2017 жылдары аудандық музейге Тимур Сандықбаев басшылық жасады. Осы кездері музейдегі тарихи жәдігерлердің саны артып, көптеген жұмыстар жүргізілді.
Бүгінгі күні Сарысу аудандық Төкен Мақашев атындағы тарихи-өлкетану музейінде 5000 мыңға жуық жәдігерлер және басқада тарихи мәні бар көптеген жәдігерлер жинақталған. Аудандық музей мекемесінде 7 зал бар. Олар «Көне дәуір зал», «Қобызшы Ықылас Дүкенұлына арналған залы», «Табиғат», «Ұлы Отан соғысы және одан кейінгі кезең», «Мәдени ағарту және өнер» залдары. Бұл залдар түрлі тарихи жәдігерлер орналастырылып, жаңартылып жабдықталған. Осы аталған залдар халыққа үздіксіз қызмет көрсетуде. Жыл сайын музей жаңа жәдігерлермен толықтырылуда. Аудандық музей ауданымыздың өткен тарихын кейінгі ұрпаққа таныстырып, құнды тарихи мәліметтер береді.
8-сынып. Туған өлке тарихы
Сабақтың тақырыбы: Жәдігерлер сыр шертеді (музейге саяхат)
Сабақтың мақсаты:
• Тарихи жәдігерлер дегеніміз не, оның түрлері ,олардың тарих ғылымын терең меңгерудегі маңызы туралы білім беру және тарихи деректердің ерекшелігі мен айырмашылығын, ұқсастығын айырып таба білу сияқты ойлау қабілетін дамыту.Туған жерге деген сүйіспеншіліктерін арттыру.
Сабақтың түрі: саяхат
Пән аралық байланыс: география, әдебиет, бейнелеу.
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылардың зейінін негізгі тақырыпқа аудару
ІІ.Сабаққа дайындық кезеңі.
Оқушының ынталарын арттыру мақсатында сұрақтар береміз. Ол үшін:
1.Музей қандай мағын білдіреді?
2.Тарихи жәдігерлер дегеніміз не??
3.Заттай деректерге нелер жатады? – деген сұрақтарды қоямын.
Тарихи жәдігерлер не үшін қажет деген сұрақтар бойынша оқушылардың өз ойларын айтқызып,білгендерін өзге оқушыларменбөлісу қажет. Білетіндерін «тарихи тілмен» сөйлеуге бейімдеу. Тағы айта кететін маңызды мәселе – тарихи жәдігерлердің құнды мәлімет беретіндігін түсіндіру. Көненің көзі саналатын тарихи деректердің болашақ ұрпақ үшін қажетілігін, туған өлкенің тарихын біліп, құрметтей білуге және оқушыларды жауаптылыққа үйретеді.
ІІІ. Жаңа сабақ:
1.Тарихи дерек көздері .
2. Жазбаша деректер
3. Археологиялық деректер.
Сарысу аудандық Төкен Мақашев атындағы тарихи-өлкетану музейінде 5000 мыңға жуық жәдігерлер және басқада тарихи мәні бар көптеген жәдігерлер жинақталған. Аудандық музей мекемесінде 7 зал бар. Олар «Көне дәуір зал», «Қобызшы Ықылас Дүкенұлына арналған залы», «Табиғат », «Ұлы Отан соғысы және одан кейінгі кезең», «Мәдени ағарту және өнер» залдары. Бұл залдар түрлі тарихи жәдігерлер орналастырылып, жаңартылып жабдықталған. Осы аталған залдар халыққа үздіксіз қызмет көрсетуде.
Бүгіннен бастап бұл «Тарихи жәдігерлер»тақырыбы бойынша, «Көне дәуір» залы деп аталатын бөлімде саяхатымызды бастаймыз. Есімізге «Тарихтың қайнар көзі-деректер» деген нақылды бағыт етіп аламыз. Залдың ішіне орналастырылған әрбір көрнектіліктерге оқушының назарын аударту. Қабырғаға ілінген суреттер,қойылған жәдігерлер бойынша оқушыларға «сендер қабырғада ненің суреттерін көріп отырсыңдар, мына жәдігерлер қандай сыр шертеді?» деген сияқты сұрақтар қойып, көрнекіліктерді түсіндіремін.
Археология терминін б.з.б. 4 ғасырда алғаш рет көне замандарды зерттейтін ғылым ретінде қолдана бастаған ғалым Платон болды. Алайда, нағыз археологиялық зерттеулер тек ХІV-ХV ғасырларда Қайта өрлеу дәуірінде ғана жүргізіле бастаған. Еуропалық ғалымдар ол кезеңде көбінесе грек және рим мәдениеті мен өнеріне, яғни антика дәуіріне қатысты ескерткіштерді зерттеді. Қазіргі Қазақстандық археология ғылымының даму тарихы және оның болашағы мен негізін салушы белгілі тарихшы-археологтар Әлкей Марғұлан, Кемал Ақышев, Мир Қадырбаевтың еңбек жолдарының қызықты кезеңдерінен қосымша деректер келтіремін.
Өткен сабақтар нәтижесінде оқушыларда археология туралы түсініктері болғандықтан, оған кеп тоқтала қоймай, оқушылардың назарын тақтадағы археологиялық ескерткіштерге аударады немесе мүмкіндік болса, археологиялық, этнографиялық экспедициялар жұмысы туралы мәліметтер алды. Оқушылардың назарын әсіресе археологиялық және этнографиялық деректер жинаудың ерекшелігін анықтауға аударады. Этнология мен этнографияның айырмашылығын, тарихты білу үшін әр елдің негізгі қасиеттерін зерделеу қажеттілігін түсіндіремін.
Оқушыларға тас дәуіріне жататын Шабақты тұрағы, жаңа тас ғасырында адам баласы мекендеген бестоғай үңгірі туралы мәлімет бердім. Отанымыздың тарихы бүгінгі күнге дейін негізінен заттай және жазбаша түрде басқа тілдегі деректер арқылы жазылып келгенін, атадан-балаға мұра болып жетіп отырған ауызша тарих айту дәстүрінің болғанына тоқталу. Тарихты түсіну үшін жәдігерлердің тарихын ұғыну керектігін айтамын.
Мұражайдың екінші қабатында орналасқан ҰОС бұрышы мен ерен еңбек еткен тұлғаларға қатысты материалдар өте қызықты. Соғыс кезінде тылдағы апаларымыз бен аталарымыз дайындаған киім-кешекте, соғыстан аман оралған жауынгерлер естілікке ала келген жауынгердің ыдысы,құтысы, оқтардың түрлері сақталған.
Келесі кезекте саяхатымызды «Қобызшы Ықылас Дүкенұлына арналған залы», «Табиғат», «Ұлы Отан соғысы және одан кейінгі кезең», «Мәдени ағарту және өнер» залына тоқталдық. Мәдениет залында қазақ халқының материалдық мәдениет үлгілерімен танысып, көзбен көріді. Оқушыларды мұрағаттармен, тарихи жәдігерлермен музейдің тарихшы-өлкетанушы маман таныстырды.
ҮІ. Қорытындылау.
Тарих ғылымы осындай дерек көздерінің арқасында ғана ақиқат болатынын айтып, бұл ғылым салаларында қызмет ететін адамдардың еңбегінің ауыр екенін, соған қарамастан олар адамзат үшін тер төгіп, қызмет етіп жүргендерін баса айтады.
Ү.Бекіту:
Музейден алған әсерлерін білу үшін, оқушылардың бір-біріне сұрақ беріп, жауаптарын тыңдаймыз.
ҮІ.Үйге тапсырма: Оқу, түсінік айту. Музейге саяхат бойынша әр оқушыға ойтолғау жазып келу тапсырылады. Жәдігерлердің суретін салу.
«Тарихи жәдігерлер» деген кесте толтыру
Тарихи жәдігерлер
Ауызша Жазбаша Археологиялық Этнографиялық